(4SİM-in icraçı direktoru Fariz Cəfərovun Dünya İqtisadi Forumunun saytında dərc olunmuş "Neftdən alqoritmlərə: Azərbaycanın rəqəmsal mükəmməllik yolu" başlıqlı məqaləsinin tərcüməsi. https://www.weforum.org/agenda/2024/07/azerbaijan-digital-transformation/) 

Müasir dövrdə sürətlə inkişaf edən mühitdə avtomatlaşdırma və rəqəmsallaşmanın inteqrasiyası bir çox sahələrdə əsas amilə çevrilmişdir. Beynəlxalq DATA Korporasiyasının (IDC) hesabatına görə, rəqəmsal transformasiya üzrə qlobal xərclərin 2027-ci ilə qədər 3,9 trilyon dollara çatması gözlənilir. Hökumətlər, beynəlxalq təşkilatlar və çoxmillətli korporasiyalar iqtisadiyyatlar arasında maneələri aradan qaldıraraq prosesləri optimallaşdırmaq üçün səylə çalışırlar. Dünya İqtisadi Forumunun hesablamalarına görə, 2025-ci ilə qədər müxtəlif sənaye sahələrinin rəqəmsallaşdırılması qlobal ÜDM-yə 45 trilyon dollara qədər töhfə verə bilər. Bu isə rəqəmsal texnologiyaları mənimsəməyin iqtisadi dividendlərini ortaya qoyur. Bu sahədə daha böyük qarşılıqlı bağlantı naminə birgə səylər qlobal ÜDM-ni artırmaq potensialına malikdir və ümumi iqtisadi inkişaf yolunda mühüm addımdır.

Qlobal ÜDM-nin sürətli artımının potensial çağırışların həlli üçün güclü bir vasitə ola biləcəyini qəbul etmək vacibdir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (ILO) məlumatına görə, 2030-cu ilə qədər avtomatlaşdırma və rəqəmsallaşma nəticəsində dünya üzrə 375 milyona qədər işçi öz kateqoriyasını dəyişməyə məcbur ola bilər ki, bu da işçi qüvvəsinin hazırlığı üçün yenidən ixtisaslaşma və yeni bacarıqların əldə edilməsi proqramlarının əhəmiyyətini göstərir. Güclü iqtisadi artımı təşviq etməklə, biz innovasiya və iş yerlərinin yaradılması üçün yeni imkanlar əldə edə bilərik.

Hökumətlər qlobal miqyasda optimallaşdırılmış proseslər və sərhədsiz əlaqəliliyə nail olmaq məqsədilə öz yurisdiksiyalarında güclü rəqəmsal ekosistemlər yaratmaq üçün ciddi şəkildə çalışırlar. Burada innovasiya və əməkdaşlıq üçün əlverişli mühitin, o cümlədən rəqəmsal cəhətdən inkişaf etmiş infrastrukturun yaradılması əsas məsələlərdəndir.

İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) tədqiqatları göstərir ki, rəqəmsal cəhətdən inkişaf etmiş ölkələr daha yüksək innovasiya və iqtisadi artım templərinə malikdirlər. Burada rəqəmsal innovasiyaların təşviqində tənzimləyici çərçivələrin əhəmiyyəti önə çəkilir. Bundan əlavə, hökumətlər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək rəqəmsal mühitin mürəkkəbliyi şəraitində düzgün yön almaq və mükəmməl şəkildə qarşılıqlı əlaqəli qlobal iqtisadiyyata nail olmaq üçün strateji yol xəritələrini fəal şəkildə təkmilləşdirirlər.

Avtomatlaşdırma, rəqəmsallaşma və strateji təşəbbüslərin qlobal iqtisadiyyatlara transformasiyaedici təsiri ilə birlikdə, iqtisadi inkişaf və sosial yüksəliş məqsədilə rəqəmsal texnologiyaların potensialından yararlanmaq üçün birgə səylər vacibdir.

Azərbaycan təcrübəsi

Azərbaycanın İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən Dördüncü Sənaye İnqilabının Təhlili və Koordinasiya Mərkəzi, eləcə də Dünya İqtisadi Forumunun Dördüncü Sənaye İnqilabı Şəbəkəsinin Azərbaycan Mərkəzi (4SİM Azərbaycan), ölkənin 2024-2030-cu illər üçün rəqəmsal iqtisadiyyat strategiyasını formalaşdırmaq istiqamətində addımlar atıb.

Texnoloji tərəqqi və qlobal çağırışlara, eləcə də Azərbaycanın inkişaf dinamikasına uyğun hazırlanmış bu strategiya, iqtisadiyyatı biznes, cəmiyyət və dövlət istiqamətləri üzrə hərtərəfli transformasiya etməyi hədəfləyir. Strategiyanın missiyası sahibkarlar, vətəndaş cəmiyyəti və dövlət qurumları arasında əlaqəni möhkəmləndirməklə çağırışlara cavab vermək üçün birgə və çevik qərar qəbuletməni təşviq etməkdir. Bundan əlavə, strategiya rəqəmsal iqtisadiyyata keçidi fonunda Azərbaycanın regional və beynəlxalq mövqeyini gücləndirməyi hədəfləyir.

Strategiya, həmçinin rəqəmsal iqtisadiyyat ekosistemini qiymətləndirmək və davamlı təkmilləşdirmək üçün tədqiqat və təhlilləri ehtiva edir. Sənəddə rəqəmsallaşma üçün əlverişli mühitin və yeni bizneslərin yaranmasına dəstək nəzərdə tutulur. Strategiyaya görə, mövcud müəssisələrin rəqəmsal transformasiyasına dəstək göstəriləcək, rəqəmsal iqtisadiyyat sahəsində datalara əsaslanan qərar qəbuletmə təşviq olunacaq. Doqquz əsas layihəsi ilə 60-dan çox təşəbbüsə malik strategiya Azərbaycan iqtisadiyyatının rəqəmsal transformasiyasında mühüm rol oynayacaq.

Birbaşa xarici investisiyalar “rəqəmsal yanacaq” kimi

Strategiyada müəyyən edilmiş məqsədlərə uyğun olaraq, 4SİM Dünya İqtisadi Forumunun İnvestisiya və Təcrübə platforması ilə əməkdaşlıq şəraitində "Digital FDI" (Azərbaycanın Rəqəmsal İqtisadiyyatına İnvestisiyaların cəlb olunması - IDEA) layihəsinə rəhbərlik edir. Bu təşəbbüsün birinci mərhələsi uğurla başa çatdırılıb. Birinci mərhələdə, təxminən 100 şirkəti əhatə edən sorğular və Azərbaycanın rəqəmsal iqtisadiyyatına investisiya qoyan 15 qurumla müsahibələr təşkil olunub. Layihə çərçivəsində hökumətin rəqəmsal iqtisadiyyata investisiyaların cəlb olunması sahəsində fəaliyyətinə dair 13 əsas istiqamət müəyyən edilib.

2023-cü ilin iyun ayında layihənin birinci mərhələsi çərçivəsində əldə edilmiş nəticələrə, o cümlədən, buna uyğun olaraq atılacaq addımlara həsr edilmiş vorkşop keçirilib. Tədbirdə dövlət və özəl sektor nümayəndələri iştirak ediblər. Tədbir çərçivəsində layihənin ikinci mərhələsində prioritetləşdiriləcək üç konkret fəaliyyət sahəsi müəyyən edilib. Bu mərhələdə rəqəmsal sahədə fəaliyyət göstərən startap və KOB-lar üçün seminarlar təşkil olunacaq, onlara inkişaf və investisiya cəlbetmə strategiyaları üzrə zəruri tövsiyələr veriləcəkdir. Bundan əlavə, Azərbaycan şirkətlərinə Ağıllı Sənaye Hazırlığı İndeksi (Smart Industry Readiness Index - SIRI) qiymətləndirmə aləti təqdim ediləcək.  Qiymətləndirmə aləti şirkətlərin fəaliyyətlərinin 16 əsas aspekt üzrə effektivliyini qiymətləndirmək üçün imkan yaradacaq. Bu təşəbbüslər biznesləri rəqəmsal mühitdə uğur qazanmaq üçün zəruri alət və biliklərlə təmin edəcək, iqtisadiyyatda innovasiya, inkişaf və rəqabətliliyi təşviq edəcəkdir.

İnvestisiya Hesablama Aləti, biznes və investorlar üçün dəyərli vasitə olmaqla ikinci mərhələnin əsas komponentlərindəndir. Bu vasitə maraqlı tərəflərə potensial gəlirləri dəqiq proqnozlaşdırmaq, strateji planlaşdırmanı asanlaşdırmaq, riskləri qiymətləndirmək və resursları düzgün bölməklə bağlı qərarlar qəbul etməyə imkan yaradır. Bundan əlavə, İnvestisiya Hesablama Aləti investisiya prosesinin optimallaşdırılmasına kömək edir, şəffaflığı artırır və investorların inamını artırır. Ümumiyyətlə, bu alət istifadəçilərə investisiya strategiyalarını optimallaşdırmaq və maliyyə nəticələrini yüksəltməyə imkan yaradır.

Layihə yerli şirkət və startapların xarici investorları effektiv şəkildə cəlb etmək manevrlərini, eləcə də ölkənin birbaşa xarici investisiyalar üçün cəlbediciliyini artırmaq məqsədi daşıyır. Həmçinin, layihə Azərbaycanda rəqəmsal investisiya və iqtisadi artım üçün əlverişli mühiti təşviq etməyi hədəfləyir.